Elazığ Yöresi Oyunlarının Fotoğraf Galerisi
Bu yöre tatlı dilli, güler yüzlü ve işlek zekâlı kişilerin ülkesidir. Bu şehri görenler kem göz, kötü söz, gam ve kasavetin çevresinde yeri olmadığını bilirler. Elazığ, güler yüzlüleri sever, gamlıları neşelendirmek ister. Oyunları, düğünlere mahsus olanlar ve Halaylar olarak iki kısma ayrılarak dikkate alınabilirler. Düğün oyunlarını, kadın erkek ayrı ayrı, yahut iki cinsin karmalığıyla oynayabiliyorlar. Başlıcaları:
Tartımlı bir oyundur. Yerli bir çeşittir. Erkek evine gitmesinden bir gece önce gelinin el ve ayağına kına yakılır. Bu merasim kız evinde geçer. Kına yakıldığı sırada bahçelerde ağaç dalları üzerinde, derelerde tabaklar içinde mumlar yakılır. Ayrıca kadın ve erkekler içinde renkli mumlar yanan tabakları ellerine alarak “Çayda Çıra” oyununu yürütürler. Oyun süresince davul zurna çalınarak şu türkü söylenir:
Çayda çıra yanıyor
Canda şevk uyanıyor
Yandı eridi mumlar
Nasıl can dayanıyor
Nanay gelinim nanay
Oyna dön bugün bu ay
Dört kişi yürütülür. Kadın erkek birlikte de oynayabiliyor. Bunda da davul zurnayla birlikte şu türküsü söylenir:
Güvercin havadadır
Bir eşi yuvadadır
Bir elim yâr koynunda
Bir elim duadadır
Güvercin vurdum kalkmaz
Kanım tel olmuş akmaz
Köçükten bir yâr sevdim
Şimdi yüzüme bakmaz.
Elazığlıların ayrıca Üç Ayak, Çabuk Üç Ayak, Ağır Üç Ayak ve Dik Halayları da vardır. Bunları 2-6 kişi oynarlar. Oyuna mendiller bayrak sayılarak tutulur. Dizler kırılır, omuzlar birbirine yapıştırılıp sıra dağlar misali Halay çekilir. Çabuk Üç Ayak’ın tasviri şudur:
Üç ayak, üç ayak üstü tiz gelsin
Mastar’dan Hazar’a toz duman olsun
Omuzlar yükselsin, kollar yükselsin
Göğüs dik, bakış ok, kaş keman olsun
Oyuncular ak ayakkabı üzerine mavi şalvar giyer, ak kuşak sararlar. Ak gömlek üstüne ak kuşak bağlar, başlarını mavi puşu (yemeni) ile donatırlar.
Bu bölgede taşradan gelme ve içerden doğma olarak pek çeşitli oyunlar vardır: Üç Ayak, Fatmalı, Delilo, Horum, Tamzara, Çayda Çıra, Halay, Avreş Oyunları, Zeybek, Şeve Kırma vs. Bunlardan Horum adı Horüm de telâffuz olunur. (Horum; güvercin.)
Tamzara’dan başka bir de Arapkir Tamzarası ayrıca Delilo, Çayda Çıra, Kol Oyunu da vardır. İçinde hamur yoğurma ve yün iğirme gibi taklitleri bulunan Leli-Aşo Oyunu, Mısrî Oyunu hatta Karadeniz ve Erzurum oyunları, ayrıca Zeybek oyunu da vardır. Onlar Zeybeğe “Zöbek” diyorlar. “Bizim zöbek başkadır” ifadesinde geçtiği üzere. Şöyle bir oyun faslı olabiliyor: Hori veya Horum, Mısrî, Tamzara, Arapkir Tamzarası, Halay. Sonuncunun üç ayrı kısmı vardır. Elazığ’ın Palu, Karakoçan, Genç dolaylarında Lorke, Govent, Tek Ayak, Maden’de Rumtiki, Lorke, Halay, Beş Parmak, Üç Ayak, Karşılama, Ben Bir Kavak Olaydım gibi oyunlar oynanır.
Oyunlara açık havada hep davul zurna eşlik eder. Çığırtma, dümbelek gibi bir iki çalgı daha var. Bağlama tipli sazlar yalnız köylerde kullanılıyor. Elazığ içinde şimdiki halde hiç ele alınmıyor gibidir. Kemanı, kemençe gibi tutarak çalarlar. İplerle boyundan asılı kanun (ki eski kanun tipi böyleydi) ve bir de tef. Bu üçü şimdi “çalgı takımı” dedikleridir.
Eski Elazığ âdetlerinden bir de Deve Oyunu gibi temsili oyunlar vardır. İki kişi bir örtü altında deve şekli yaparlar. Bir deveci, bir de fatisi olur. Oyuna davul zurna refakat eder.
Deve oyunu gibi temsili başka bir oyun da şudur. Bir erkeğin başına yazma sarılarak kadın kılığına sokulur ve bir masada oturtulur. Bir erkek gelip kadına sataşır, ona türlü sırnaşıklıkta bulunur. Bıçak çeker, kadını tabancayla tehdit eder, para etmez. Nihayet “Seni alacağım” der. O zaman kadın razı olur. Kalkar ve oynarlar. Bazen Sarı Zeybek çalınır ve erkek yalnız başına bıçakla oynar. Bazen de erkek kadını parayla kandırır. O zaman kadın oturduğu yerde diz çökerek havanın temposuna uymak suretiyle erkeğe iştirak eder. Kimi de kadın rolünü oynayan erkekle öbürü ayağa kalkıp birlikte oynarlar.